Vì sao tranh treo tường bị phai màu, xuống cấp?
Trước khi đi sâu vào các phương pháp bảo quản tranh treo tường, hãy cùng tìm hiểu những nguyên nhân khiến tranh bị mất màu, ố vàng hoặc mốc meo:
- Tác động của ánh sáng: Ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp là thủ phạm hàng đầu khiến màu sắc tranh phai nhạt. Các tia UV phá vỡ liên kết hóa học của màu vẽ, nhất là với tranh giấy, tranh vải.
- Không khí ẩm và nấm mốc: Độ ẩm cao đặc biệt nguy hiểm với tranh giấy, tranh sơn dầu, tranh canvas… Nấm mốc không chỉ làm hỏng bề mặt mà còn sinh ra mùi khó chịu, vết nám.
- Bụi bẩn và dầu mỡ: Tranh treo ở những nơi gần bếp, gần cửa sổ hay lối ra vào rất dễ bám bụi, dầu mỡ; lâu ngày tạo thành lớp dơ khó vệ sinh.
- Côn trùng, mối mọt: Đối với tranh khung gỗ, tranh giấy, sự xuất hiện của mối mọt hay bọ giấy vừa gây hao mòn, vừa làm mất giá trị thẩm mỹ.
- Treo không đúng cách: Dùng móc treo không chắc chắn, để tranh nghiêng, treo sát nguồn nhiệt,… đều có thể làm giảm tuổi thọ và tăng nguy cơ rơi vỡ.
Hiểu những nguyên nhân này, bạn sẽ chủ động hơn trong việc giữ gìn và bảo quản tranh treo tường đúng cách.
Lựa chọn vị trí treo tranh an toàn (Cách treo an toàn)
Chọn vị trí treo phù hợp là một trong những yếu tố quan trọng giúp tranh luôn đẹp, bền màu:
Tránh ánh sáng trực tiếp
- Tuyệt đối không nên treo tranh ở nơi có ánh sáng mặt trời chiếu thẳng vào như cửa sổ chưa có rèm che, giếng trời, ban công lộ thiên.
- Ánh sáng gián tiếp hoặc sử dụng đèn tranh chuyên dụng là lựa chọn tối ưu để vừa tôn lên vẻ đẹp vừa bảo quản tranh treo tường hiệu quả.
Hạn chế khu vực ẩm thấp
- Nhà bếp, nhà tắm, khu vực sát cửa ra vào thường có độ ẩm cao, dễ gây nấm mốc cho tranh. Nếu bắt buộc phải bày tranh ở những nơi này, hãy chọn loại tranh chuyên dụng (tranh kính, tranh gạch men) và vệ sinh thường xuyên.
Tránh nguồn nhiệt, điều hòa và quạt
- Hơi nóng hay dòng khí lạnh từ điều hòa, máy sưởi đều khiến tranh dễ bị co ngót, cong vênh, mất phom dáng.
Treo vững chắc, vừa tầm mắt
- Sử dụng móc treo chắc chắn, bắt vít hoặc chốt nở đảm bảo tranh không bị rơi vỡ.
- Chiều cao treo lý tưởng là ngang tầm mắt (khoảng 1,4-1,6m từ mặt sàn) vừa dễ ngắm, vừa tránh trẻ nhỏ hoặc vật nuôi tác động vào.
Bảo vệ bề mặt tranh khỏi bụi bẩn, tác nhân xấu
Phủ kính hoặc nilon bảo vệ
- Với những tranh giá trị, nên lắp kính bảo vệ để hạn chế bụi và va chạm trực tiếp. Lưu ý chọn loại kính chống lóa, không áp sát bề mặt để tránh dính tranh.
- Tránh dùng nilon lâu dài vì có thể gây bí hơi, sinh ẩm.
Kiểm soát điều kiện môi trường quanh tranh
- Giữ căn phòng thông thoáng, tránh để độ ẩm vượt 60-70%.
- Đặt túi hút ẩm ở vị trí gần tranh, nhất là các mùa nồm hoặc khi trời mưa nhiều.
- Lắp máy hút ẩm nếu thường xuyên xuất hiện hơi nước, đặc biệt với tranh gỗ, tranh giấy.
Vệ sinh tranh thường xuyên nhưng đúng cách (Vệ sinh tranh)
Làm sạch tranh treo tường là việc rất quan trọng nhưng cũng không thể cẩu thả. Sau đây là hướng dẫn vệ sinh tranh cho một số chất liệu phổ biến:
Vệ sinh tranh canvas, tranh sơn dầu
- Dùng chổi lông mềm hoặc khăn khô sạch lau bụi định kỳ.
- Không dùng nước lau lên bề mặt tranh, tránh cồn hay hóa chất mạnh.
- Nếu tranh bị dính bụi dày, có thể dùng máy hút bụi mini ở chế độ nhẹ, cẩn thận không để đầu hút chạm sát tranh.
- Trong trường hợp tranh có vết bẩn cứng đầu, nên tìm đến dịch vụ bảo dưỡng tranh chuyên nghiệp hoặc xin tư vấn từ nghệ sĩ sáng tác, không tự ý dùng hóa chất.
Vệ sinh tranh khung kính
- Lau sạch kính bằng khăn giấy, vải mềm hoặc dung dịch lau kính chuyên dụng.
- Không xịt dung dịch trực tiếp lên kính, mà hãy xịt ra khăn rồi mới lau.
- Chú ý kiểm tra các góc khung, tránh để nước men theo khe lọt vào ảnh hưởng tranh bên trong.
Vệ sinh tranh lụa, tranh giấy
- Lau khô bụi nhẹ nhàng. Không bao giờ dùng nước hoặc vải ẩm lau trực tiếp.
- Nếu thấy dấu hiệu ẩm mốc, cần xử lý ngay bằng máy sấy ở nhiệt độ nhẹ, đặt nơi khô thoáng vài ngày.
- Hãy thử đặt túi hút ẩm chuyên dụng hoặc viên than hoạt tính gần tranh.
Một số lưu ý chung khi vệ sinh tranh
- Định kỳ kiểm tra tranh 1-2 tháng/lần để kịp thời phát hiện vết mốc, bụi, bọ giấy…
- Khi bảo dưỡng tranh vốn đã có dấu hiệu xuống cấp (bong tróc, rách, bạc màu…), tốt nhất liên hệ đội ngũ phục chế chuyên nghiệp thay vì tự sửa chữa.
Dấu hiệu nhận biết tranh xuống cấp và cách bảo dưỡng tranh
Giữ gìn tranh luôn giống như việc "chụp lại" ký ức và vẻ đẹp cho không gian của bạn. Khi thấy các dấu hiệu như:
- Tranh bạc màu, xuất hiện các vùng loang lổ
- Bề mặt lấm tấm nấm mốc, có mùi khó chịu
- Có vết nứt nẻ, lớp sơn chảy nhão, giấy phồng rộp
- Bên trong có xác côn trùng, bụi đóng thành lớp dài không lau sạch được
Lúc này, quy trình bảo dưỡng tranh cần được thực hiện càng sớm càng tốt:
- Di chuyển tranh khỏi vị trí cũ, đặt vào phòng khô, thoáng, tránh ánh nắng gắt.
- Dùng khăn khô, chổi tranh mềm để loại bỏ nhẹ bụi/nấm.
- Với tranh giấy bị ẩm: Đặt giấy thấm hút hoặc silica gel phía sau khung một thời gian.
- Đối với tranh sơn dầu, nên tìm đến đội ngũ chuyên sửa tranh nghệ thuật để tránh tự ý xử lý gây bong tróc lớp màu.
Một số mẹo nhỏ để kéo dài tuổi thọ tranh treo tường
- Xoay đổi vị trí các tranh, tránh treo cố định một chỗ lâu năm, đặc biệt với tường thường bị ẩm.
- Dùng rèm che để chủ động ngăn ánh nắng chiếu thẳng vào tranh.
- Tránh đặt tranh ở nơi vật nuôi hay trẻ nhỏ có thể với tới.
- Tận dụng công cụ trang trí kèm chức năng bảo vệ: hộp đèn tranh, tấm cách ẩm đặt sau tranh, giá treo chuyên dụng.
- Nếu sợ tường ám ẩm, hãy lót một lớp xốp hoặc gỗ thoáng sau mặt sau bức tranh.
Câu chuyện người thật, việc thật trong bảo quản tranh treo tường
Chị H.A (TP. HCM) kể: “Gia đình mình rất thích tranh canvas hoa lá, mua hẳn một bộ để trang trí phòng khách. Ban đầu cứ nghĩ chỉ cần treo lên là xong, nhưng sau nửa năm bức tranh gần cửa sổ bắt đầu nhạt màu thấy rõ, một góc còn hơi mốc do trời mưa. Sau đó mình đã nghe lời tư vấn che rèm cửa thường xuyên, cuối tuần lau bụi, lắp túi hút ẩm cạnh tranh. Đến giờ, bộ tranh vẫn như mới mà không phải mua lại.”
Hay anh T.P (Hà Nội) từng tiếc nuối vì bức tranh sơn dầu quý bị trẻ làm đổ cốc nước lên bề mặt, sau đó lại định lau bằng khăn ướt khiến lớp màu bị nhòe. “Sau trải nghiệm này, mình luôn kiểm tra treo tranh vững chắc, dặn trẻ không nghịch gần tranh và chỉ dùng khăn khô khi muốn làm sạch.”
Những trường hợp như vậy là kinh nghiệm thực tiễn quý giá để bạn rút ra các bài học về cách treo an toàn, vệ sinh tranh, và đặc biệt là bảo vệ tranh khỏi những sự cố không đáng có.
Tổng kết: Bí quyết bảo quản tranh treo tường đẹp như mới
Việc bảo quản tranh treo tường không đòi hỏi kỹ thuật phức tạp, chỉ cần chú ý những điều căn bản:
- Lựa chọn vị trí treo tránh nắng, tránh ẩm.
- Chủ động kiểm soát môi trường xung quanh tranh: độ ẩm, bụi bẩn, côn trùng.
- Vệ sinh tranh định kỳ đúng cách, sử dụng dụng cụ mềm và sạch.
- Khi thấy dấu hiệu hư hỏng, cần giữ gìn tranh cẩn thận và liên hệ chuyên gia phục chế thay vì tự xử lý thiếu kinh nghiệm.
- Bồi đắp thêm kiến thức về bảo dưỡng tranh để mỗi bức tranh nghệ thuật trở thành một phần kí ức, nét đẹp trường tồn cùng ngôi nhà bạn.
Hãy biến ngôi nhà thân yêu của bạn thành không gian trưng bày nghệ thuật thực thụ, nơi mỗi bức tranh đều giữ được giá trị, vẻ đẹp như phút ban đầu bạn mang về!
